ضریب ناکاموتو چیست؟ راهی برای جلوگیری از توهم نابودی بیتکوین

شاید شما از طرفداران رمزارزها به خصوص بیتکوین باشید. اما وقتی در جمعی صحبت از نابودی یا هک شدن بیتکوین بوده، نتوانستید دلیل منطقی و قانع کننده‌ای برای مخاطب منتقد بیاورید. بیتکوین یک سیستم تراکنش جدید، ضدتورمی و غیرمتمرکز است. غیرمتمرکز بودن یکی از معیارهای مهم در بیتکوین و تمام بلاکچین‌های دیگر است و تاثیر زیادی بر امنیت دارد. ضریب ناکاموتو دقیقاً بر میزان تمرکز زدایی یک بلاکچین اشاره دارد. اما غیر متمرکز و تمرکز زدایی چیست و چه ارتباطی با امنیت دارد؟ ضریب Nakamoto چگونه میزان تمرکز زدایی را می‌سنجد؟

در ادامه با بیتفا همراه باشید تا به بررسی مفهوم کلمه غیرمتمرکز بپردازیم و در عین حال متوجه شویم که ضریب ناکاموتو دقیقا چیست و چه نقشی در شبکه بیتکوین ایفا می‌کند.

مفهوم ضریب ناکاموتو چیست؟

شبکه‌های بلاکچینی عموماً در زمان راه‌اندازی شبکه اصلی (Mainnet) و شروع فعالیت ادعای تمرکز زدایی می کنند. منظور از تمرکز زدایی این است که بخش زیادی از قدرت و توکن های یک شبکه در دست عده‌ای محدود از افراد باشد. سیستم غیر متمرکز سیستمی است که توسط تعداد زیادی از افراد مدیریت شود و هر فرد تنها بخشی از امور را بر عهده داشته باشد. زمانی که یک فرد یا نهاد بخش زیادی از قدرت یک شبکه را به دست آورد، می تواند هر زمان و به شکل دلخواه خود در شبکه اختلال ایجاد کند. بلاکچین‌هایی که متمرکزتر هستند احتمال بیشتری برای هک شدن دارند.

قدرت پردازش در برخی از بلاکچین‌ها ارتباط مسقیم باتعداد ارزهای که یک فرد دارد. هر چه یک فرد تعداد ارزهای بیشتری از یک شبکه بلاکچینی در اختیار داشته باشد، قدرت بیشتری در آن شبکه دارد. پس هرچه تعداد کل توکن‌های یک شبکه پخش‌تر باشد آن شبکه غیرمتمرکزتر و در نتیجه ایمن‌تر (غیرقابل هک) است. ضریب ناکاموتو نیز درصد غیرمتمرکز بودن و امنیت حال حاضر بیتکوین و بلاکچین‌ها را نشان میدهد. ضریب ناکاموتو نشان دهنده تعداد گره‌‌هایی (ماینر) است که باید با هم کار کنند تا تولید یک زنجیره خاص متوقف شود و یا اختلالی ایجاد شود.

ضریب ناکاموتو به زبان ساده

به زبان ساده تر، ضریب ناکاموتو تعیین می‌کند چه تعداد ماینر یا Node باید توسط یک شخص مخرب تصاحب شود تا بتواند شبکه مورد نظر را مختل کند. به طور مثال مدتی ضریب ناکاموتو شبکه Near عدد 7 را نشان می‌داد. بدین معنا که اگر تنها 7 تا از Node ها اقدام به ایجاد اختلال می‌کردند، این بلاکچین احتمال هک شدن داشت.

به عنوان مثال، تصور کنید یک بلاکچین با عرضه کل (Maximum supply) 300 هزار توکن و دو اعتبار سنج (Node) داشته باشیم که کل تعداد توکن‌ها را بین خود تقسیم می کنند. اگر تنها یکی از این دو اعتبارسنج مورد حمله هکری قرارگیرد یا تصمیم به نابودی کل شبکه بگیرد موفق خواهد شد. اما اگر سهام یا تعداد کل توکن‌های شبکه مورد نظر بین 3000 عدد اعتبار سنج تقسیم شود و هرکدام تنها 100 عدد از توکن‌ها را در اختیار خواهند داشت. در این شرایط برای یک هکر باید 1500 نفر از آنها را دست به یک شوند تا بتوانند نصف قدرت شبکه را تصاحب و شبکه را هک کنند. در واقع انجام این کار تقریبا غیرممکن شده و امنیت شبکه مورد نظر تامین خواهد شد.

این مفهوم توسط CTO، Balaji Srinivasan سابق Coinbase، در سال 2017 معرفی شد. این رویکرد از منحنی لورنز الهام گرفته شده است. Srinivasan اندازه گیری تمرکز زدایی یک سیستم را به شش بخش (معدن، مشتری، توسعه دهنده، بورس، اعتبارسنج و مالکیت) تقسیم کرد.

منحنی لورنز چیست؟ ارتباط آن با ضریب ناکاموتو

 منحنی لورنز برای اندازه گیری تمرکز ثروت و قدرت در جامعه استفاده می‌شود. طبق عملکرد طبیعی منحنی لورنز، می‌توان دید پول در کلیه جوامع به شکل ناعادلانه‌ای تقسیم بندی شده است.

 به شکلی که به صورت میانگین دسته فقیر جوامع (20 درصد کل مردم)، تنها 5 درصد از از دارایی‌ها را در دست دارند. حدود 55 درصد از کل دارایی‌ها در اختیار 90درصد جامعه . 45 درصد از دارایی های باقی مانده  در اختیار 10 درصد از جامعه قرار دارد. با محاسبات دقیق و ترکیب این آمارهای مهم، می‌توان نتیجه گرفت که تنها 10 درصد از مردم که در راس قرار دارند و صاحب 45 درصد از ثروت کل دنیا هستند. نمودار موجود شباهت بسیاری به بحث غیرمتمرکز بودن و متمرکز بود دارد و توصیفی از متمرکز بودن پول در اکثر جوامع است.

همانطور که در تصویر موجود مشاهده می‌کنید. زمانی که خط منحنی به خط صاف نزدیک می‌شود نشان دهنده برابری پول در اجتماع و رسیدن به سطح متعادل است. زمانی که خط منحنی از خط صاف دور است بدین معناست که برابری پول در جوامع دور است. منحنی لورنز توسط شخص مکس اُ لورنز (Max o Lorenz) در سال 1905 طراحی شد.

توزیع مناسب توکن نشانه‌ای برای غیرمتمرکز بودن

در سال‌های گذشته تنها چند ارز دیجیتال معتبر در دنیا وجود داشت. توزیع ارزهای داخل یک شبکه مانند بیتکوین، به چند دسته مشخص و از پیش تعیین شده محدود می‌شد اما با پیشرفت صنعت بلاکچین این دسته‌ها افزایش یافت. به زبان ساده اگر شما در گذشته می‌خواستید یک ارزدیجیتال مانند بیتکوین را غیر متمرکز‌تر کنید، باید در ابتدا توکن‌های موجود BTC را بین چند صنف تقسیم میکردید، مثلا تعدادی از توکن‌ها به صرافی‌ها برای معاملات خرید و فروش اختصاص می‌یافت، تعدادی برای ارائه پاداش ماینرها (تایید کنندگان تراکنش)، تعدادی برای هولدرها (سرمایه گذاران)، تعدادی برای توسعه دهندگان پروژه و ... بود. اما با پیشرفت دنیای بلاکچین و به وجود آمدن پروژه‌های جدید میتوان دسته‌های جدیدی را برای پخش کردن بیشتر توکن‌ها در نظر گرفت. این موضوع کمک بسزایی برای بهتر شدن ضریب ناکاموتو یک شبکه انجام می‌دهد.

حمله 51 درصدی بیتکوین چیست و چه ارتباطی با ضریب ناکاموتو دارد؟

حمله 51 درصدی بیتکوین زمانی رخ می‌دهد که بیش از نیمی از قدرت پردازشی شبکه در دست فرد یا گروهی قرار بگیرد و اقدام به ایجاد اختلال کنند. به طور مثال درسال‌ های گذشته و در شبکه بیتکوین، چهار استخر Antpool – F2Pool - ViaBTC و Binance در مجموع بیش از 51 درصد از قدرت پردازشی را در اختیار داشتند. اگر آن‌ها دست به یکی می‌کردند، می‌توانستند باعث ایجاد حمله 51 درصدی بیتکوین شوند. در آن زمان ضریب ناکاموتو بیتکوین عدد 4 را به ما نشان می‌داد. دلیل نشان دادن عدد 4 تعداد استخر هایی است که بیش از نیمی از بیتکوین ها را در اختیار دارند.

البته ناگفته نماند، این اتفاق تقریباً غیرممکن است و خود به تنهایی باعث از دست رفتن کل سرمایه این عوامل مخرب خواهد بود. دومین اتفاقی که می‌تواند باعث غیرممکن شدن نابودی بیتکوین باشد تاریخچه معاملاتی استخرها است. هر زمان که احتمال رسیدن حمله 51 درصدی بیتکوین حتی به درصد خیلی کمی رسیده است، استخرهای بزرگ موجود در شبکه سریعاً قدرت خود را پخش کردند تا دوباره درصد نابودی بیتکوین به تعادل برسد.

ضریب ناکاموتو شبکه سولانا

ضریب ناکاموتو شبکه Solana نشانگر عدد 19 است. یعنی برای اینکه بخواهیم مختل شدن این شبکه را ببینیم باید حتما بیش از 19 اعتبارسنج برتر این شبکه باهم دست به یکی کرده و تمامی توکن‌های خود را بفروشند. شاید در نگاه اول با خود بگویید ضریب ناکاموتو شبکه خیلی عدد خوبی را نشان می‌دهد و نشانه‌ای برای غیرمتمرکز بودن این شبکه است. اما باید حتماً توجه داشت که بیش از 70 درصد کل توکن‌های این شبکه دست خود Founder ها و CoFounder های این شبکه است. این عامل به نوعی نشان دهنده متمرکز بودن این شبکه است. پس نتیجه میگیریم که ضریب ناکاموتو، تنها یک شاخص برای نشان دادن امنیت یک شبکه است و علاوه بر این شاخص، عوامل دیگر مانند بررسی نحوه توزیع توکن (Tokenomics) نیز باید در نظر گرفته شود.

ضریب ناکاموتو شبکه اتریوم

بعد از پیدایش قراردادهای هوشمند و شبکه اتریوم در ابتدا ضریب ناکاموتو اتریوم نشانگر اعدادی بین 5 و 7 بود؛ اما با پیشرفت روز افزون و گسترده شدن توسعه‌ دهندگان، تعداد اعتبارسنج‌ها به شدت زیاد شد و محاسبه ضریب ناکاموتو در شبکه بشدت پیچیده شده است. با این حال، برخی از کارشناسان بلاکچین موفق به بررسی و محاسبه عدد حال حاضر ضریب ناکاموتو برای شبکه اتریوم شده اند. هنگامی که صحبت از عواملی مانند تمرکز زدایی توسعه دهنده و تمرکز زدایی مالک می‌آید، اتریوم تمایل دارد عدد کمی را در در ضریب ناکاموتو نشان دهد.

بخش زیادی از اتریوم‌ها در پلتفرم‌های لیکویید استیکینگ از جمله لیدو فایننس استیک شده‌اند. تمرکز بالای بخش زیادی از اتریوم‌ها در تعدادی از این پلتفرم‌ها می‌تواند باعث کاهش تمرکز زدایی در اتریوم باشند. پلتفرم‌های Liquid staking در حالی که کمک زیادی به رشد حوزه دیفای می‌کنند اما یکی از ریسک‌های امنیتی اتریوم نیز می‌توانند باشند. اما در حالت کلی با افزایش تعداد گره‌ها در شبکه اتریوم شاهد افزایش ضریب ناکاموتو هستیم.

ضریب ناکاموتو شبکه Avalanche

شبکه Avalanche نیز در ابتدای توسعه خود حدود 26 الی 28 اعتبارسنج معتبر در اختیار داشت. با توسعه و گسترش بهتر این شبکه نسبت به سال‌های قبل، امروزه آوالانچ نزدیک به 1220 تایید کننده تراکنش دارد. این امر می‌تواند ضریب ناکاموتو بهتری در رابطه با شبکه Avalanche بیان کند. هرچه ضریب ناکاموتو در یک شبکه عدد بهتری را نشان دهد، بخش بزرگی از امنیت یک شبکه تامین می‌شود. نکته حایز اهمیت این است که ضریب ناکاموتو در هر شبک ای متغیر است و ممکن است با عرضه و تقاضا در بازه زمانی مشخص، اعداد تغییر کنند. تصویر زیر ضریب ناکاموتو گذشته برخی بلاکچین های معروف در گذشته را نشان می دهد.

(ضریب ناکاموتو در بلاکچین‌های مختلف)

مزایا و معایب ضریب ناکاموتو

ضریب ناکاموتو ابزاری کاربردی و بسیار پراهمیت برای اندازه‌گیری میزان غیرمتمرکز بودن یا متمرکز بودن یک شبکه است. این شاخص تعیین کننده بخشی از امنیت یک شبکه بلاکچینی است. اما باید حتماً به این نکته توجه داشت که ضریب ناکاموتو تنها بخشی از امنیت شبکه را مشخص خواهد کرد و به تنهایی یک معیار کامل برای بررسی ساختار بنیادی و امنیتی یک شبکه نیست.