آشنایی با Web 3.0؛ اینترنت غیرمتمرکز نسل سوم

این مقاله در مورد Web 3.0 می باشد؛ یکی از مفهوم‌های نوظهور در دنیای غیرمتمرکز. یکی از تکنولوژی‌هایی که تاثیر زیادی در تعاملات انسان گذاشته، اینترنت می‌باشد که با ورود آن، دنیای اطلاعات و ارتباطات شاهد تغییرات چشم‌گیری بوده است. خود اینترنت نیز از زمان پیدایش خود به طرز چشمگیری تغییر کرده است. از Internet Relay Chat (IRC) گرفته تا شبکه‌های اجتماعی مدرن، به بخشی حیاتی از تعاملات انسانی تبدیل شده و همچنان در حال تکامل است.

وب 3 یا همان اینترنت نسل سوم، انقلابی در دنیا به‌ پا کرده که یکی از اهداف آن، ایجاد اینترنت غیرمتمرکز است. وب 3.0 نسل بعدی فناوری اینترنت می‌باشد که به شدت بر استفاده از یادگیری ماشین و هوش مصنوعی (AI) متکی است. که قصد دارد طریق استفاده از هوش مصنوعی و تکنیک‌های یادگیری ماشینی پیشرفته، اطلاعات شخصی و مرتبط تر را با سرعت بیشتری ارائه دهد. پیرامون Web 3.0، سر و صدای بسیار زیاد و همچنین تغییرات گسترده‌ای که در صنعت رمز ارزها ایجاد می‌کند وجود دارد، اما تعداد کمی از مردم از دلیل به وجود آمدن وب 3.0 و چیزهایی که به همراه خواهد داشت، مطلع هستند.

Tim Berners-Lee، دانشمند کامپیوتر و مخترع شبکه جهانی وب (World Wide Web)، این ایده از وب معنایی (Semantic Web) را در سال 1999 توضیح داد:

من رویایی برای وب دارم [که در آن رایانه ها] قادر به تجزیه و تحلیل تمام داده‌های موجود در وب؛ محتوا، پیوندها و تراکنش‌های بین افراد و رایانه‌ها هستند. «وب معنایی» که این امکان را فراهم می‌کند، هنوز به وجود نیامده است، اما زمانی که به وجود آمد، مکانیزم‌های روزمره مبادله و زندگی روزمره ما توسط ماشین‌هایی که با یکدیگر تعامل می‌کنند اداره می‌شوند.

برای درک بهتر این موضوع، سفر به گذشته و بررسی ورژن‌های قبلی آن یعنی وب 1.0 و 2.0 ضروری است. یکی از شیوه‌های برقراری ارتباط در بستر اینترنت، از طریق صفحات وب است. در نسل اول وب، به مفهومی به نام تعامل پرداخته نشده بود، اما نسل دوم با معرفی برخی از شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک انقلاب بزرگی در تعامل به راه انداخت.

در این مقاله سعی شده، مفهوم وب 3.0 به طور کامل تشریح شود؛ با ما همراه باشید.

تاریخچه تکامل اینترنت

وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌های تحت وب، در دهه‌های گذشته به شدت تغییر کرده‌اند. آنها از سایت‌های استاتیک به سایت‌های داده محور تبدیل شده‌اند که کاربران می‌توانند با آنها تعامل داشته باشند و آنها را تغییر دهند.

Web 1.0

اینترنت نسل اول مبتنی بر چیزی بود که امروزه به عنوان وب 1.0 شناخته می‌شود. این اصطلاح در سال 1999 توسط نویسنده و طراح وب، Darci DiNucci، ابداع شد. در اوایل دهه 1990، وب سایت‌ها  فقط توانایی نمایش اطلاعات را داشتند و هیچ راهی برای کاربران برای تغییر داده‌ها وجود نداشت. اینترنت جهانی یا همان (World Wide Web) همانطور که شناخته میشد، تنها مجموعه‌ای از وب سایت‌های ثابت و استاتیک با کوهی از اطلاعات و بدون محتوای تعاملی بود. اتصال به اینترنت dial up از طریق مودم‌های پر سروصدا ممکن بود که دسترسی افراد آن خانه به تلفن را قطع می‌کرد. این اینترنت که از سرعت بسیار پایینی برخوردار بود، معرف چت روم‌ (chat room)‌های AOL و پیام رسان MSN، سایت‌های AltaVista و Ask Jeeves بود.

شاید برایتان سوال باشد که این اینترنت برای پخش ویدیو و موسیقی مناسب بود یا نه؟ اما بهتر است فراموش کنید! چون دانلود آهنگ حداقل یک روز طول می‌کشید.

Web 2.0

حافظه مودم‌های قدیمی و رابط‌های خسته کننده تا حد زیادی از بین رفته است. سرعت بالاتر اینترنت، راه را برای محتوای تعاملی هموارتر کرد، به گونه‌ای که اینترنت دیگر صرفا نه فقط برای مشاهده، بلکه برای مشارکت نیز بود. وب 2.0 تاکید بیشتری بر محتوای تولید شده توسط کاربر و قابلیت همکاری بین سایت‌ها و برنامه‌های مختلف داشت و در اواسط دهه 2000، اکثر وب سایت‌ها به وب 2.0 انتقال یافتند. به اشتراک گذاری جهانی اطلاعات، باعث به وجود آمدن عصری بود به نام عصر "شبکه‌های اجتماعی" یا Social Media. می‌توان گفت که یوتیوب (Youtube)، ویکی‌پدیا (Wikipedia)، فلیکر (Flickr) و فیس‌بوک (Facebook) صدایی به افراد بدون تریبون جامعه دادند و همچنین ابزاری برای پیشرفت جوامع همفکر.

زمان لازم برای انتشار یک پست، شاید حدود ۳۰ ثانیه باشد؛ یک پیشرفت بی‌سابقه نسبت به زمانی که تلاش هماهنگ بین طراحان، توسعه‌دهندگان و مدیران صرفاً برای ویرایش ساده وب‌سایت انجام شد. می‌توانیم این دوره را دوره خواندن-نوشتن-انتشار یا (Read-Write-Publish) بنامیم؛ جایی که انتشار اطلاعات به سادگی آن سه کلمه است.

اما اینجا یک سوال پیش می‌آید: اگر Web 2.0 کاربردی است، پس چه اتفاقی برای آن افتاد؟

اطلاعات = ثروت

سازمان ملل تخمین زده است که از سال 2000 تا 2015، تعداد کاربران اینترنت از 738 میلیون به 3.2 میلیارد افزایش یافته است. با وجود این مقدار اطلاعات غیرقابل درک، شرکت‌های بزرگ دیجیتالی متوجه شده‌اند که اطلاعات شخصی دارایی بسیار ارزشمندی به حساب می‌آید. بنابراین، ذخیره انبوه داده‌ها در سرورهای متمرکز آغاز شد که آمازون (Amazon)، فیس بوک (Facebook) و توییتر (Twitter) بزرگترین متولیان آن بودند. مردم امنیت را فدای راحتی این خدمات کردند؛ در واقع، هویت، جستجوهای اینترنتی و اطلاعات مربوط به خرید آنلاین آنها به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته شد.

Web 3.0

در این مرحله، وب 2.0 به دنبال تقلید از وب 1.0 بود که جانشین آن شود. وب بعدی که در ذهن داشتند، انسانی‌تر با حریم خصوصی بیشتر بود که تغییری نوستالژیک به حساب می‌آمد. در واقع این وب، به جای آنکه قدرت و داده‌ها را در دستان افراد قدرتمندی که انگیزه‌های سوال برانگیزی دارند متمرکز کند، آنها را به صاحبان اصلی برمی‌گرداند. رویای یک وب شفاف و عادلانه‌تر به حدود سال 2006 برمی گردد، اما ابزارها و فناوری‌های لازم برای تحقق آن در دسترس نبود. وب 3.0، اگرچه به طور کامل تعریف نشده، می‌تواند از فناوری‌های همتا به همتا (P2P) مانند بلاکچین (blockchain)، واقعیت مجازی (virtual reality)، اینترنت اشیا (IoT) و غیره استفاده کند.

اگرچه وب 2.0 بسیاری از ساختارهای قدرت را دموکراتیک و به طور مساوی توزیع و فرصت‌های جدیدی را ایجاد کرد، ولی موتور اقتصاد عمدتاً خصوصی و انحصاری شده بود. فیس بوک (Facebook)، اوبر (Uber) و AirBnB شبکه‌های خصوصی برای زیرساخت‌های عمومی ایجاد کرده‌ بودند که بر آنها تسلط داشته باشند. وب 3.0 نقطه مقابل این موضوع بود. در واقع Web 3.0 درباره مراکز سوددهی بود که ارزش‌ها را در شبکه باز به اشتراک می‌گذاشتند. به راحتی می‌توان آینده‌ای نه چندان دور را تصور کرد که در آن تلفن‌های مبتنی بر رمزنگاری، VPNها، ذخیره سازی غیرمتمرکز و کیف پول‌های کریپتو متداول هستند. آینده‌ای که در آن نیازی به ارائه دهندگان تلفن همراه و اینترنت نیست که بر اطلاعات ما نظارت کنند یا آن را مسدود کنند.

دلیل برتری Web 3.0 نسبت به نسخه‌های قبلی خود چیست؟

موارد زیر می‌تواند از مهم ترین دلایل باشد:

عدم وجود نهاد مرکزی کنترل کننده

واسطه‌ها از معادله حذف می‌شوند؛ بلاک‌چین‌هایی مانند اتریوم یک پلتفرم بدون اعتماد ارائه می‌کنند که در آن قوانین شکست ناپذیر هستند و داده‌ها کاملاً رمزگذاری شده‌اند. شرکت‌هایی نظیر Alphabet و Apple دیگر کنترلی بر اطلاعات کاربران نخواهند داشت. هیچ دولت یا نهادی توانایی از بین بردن سایت‌ها و خدمات را نخواهد داشت و هیچ فردی نمی‌تواند هویت دیگران را کنترل کند.

مالکیت داده‌ها

کاربران نهایی کنترل کامل داده‌ها را دوباره به دست خواهند آورد و امنیت رمزگذاری را خواهند داشت، سپس می‌توان اطلاعات را به صورت موردی و با مجوز به اشتراک گذاشت. در حال حاضر، شرکت‌های بزرگی مثل آمازون و فیسبوک دارای مجموعه سرورهای بزرگی دارند که اطلاعات غذایی، درآمد، علایق، جزئیات کارت‌های اعتباری و سایر اطلاعات کاربران را ذخیره سازی می‌کنند. این اطلاعات صرفا برای بهبود خدمات این شرکت‌ها نیست، بلکه بازاریاب‌ها و تبلیغات کنندگان هر ساله میلیاردها دلار برای این اطلاعات هزینه می‌کنند.

کاهش چشمگیر هک و شکاف داده‌ها

با توجه به اینکه اطلاعات به صورت غیرمتمرکز و توزیع شده خواهند بود، هکرها برای نفوذ باید کل شبکه را از کار بیاندازند. در حال حاضر، شرکت‌های اینترنتی مجبور هستند داده‌های کاربران را تحویل دهند یا از بررسی دقیق کل پایگاه داده دست بکشند. این دخالت کردن در اطلاعات فقط محدود به تهدیدات امنیتی بزرگ مثل تروریسم نمی‌باشد. در سال 2017، کوین بیس به دلیل درخواستش برای مشاهده اطلاعات بیش از 15000 مشتری، IRS را به دادگاه کشاند.

پیش‌بینی می‌شود که هزینه نقض اطلاعات تا سال 2019، از 2.1 تریلیون دلار فراتر رود.

پرونده‌ای که کوین‌بیس در آن شکست خورد، راه را برای نهادهای دولتی هموار کرد تا اطلاعات مربوط به منابع مالی هزاران کاربر را در اختیار بگیرند، بدون آنکه دلیل کافی برای توجیه در این مورد وجود داشته باشد. در سال 2013، Lavabit، ارائه دهنده خدمات ایمیل ایمن ترجیح داد از کار خود دست بکشد تا اینکه کلیدهای SSL را به دولت آمریکا برای تحت نظر داشتن ادوارد اسنودن، تحویل دهد.

قابلیت همکاری

برنامه‌ها به راحتی قابل سفارشی‌سازی و تشخیص دستگاه هستند و می‌توانند روی گوشی‌های هوشمند، تلویزیون‌ها، خودروها، مایکروفرها و حسگرهای هوشمند اجرا شوند. در حال حاضر، این برنامه‌ها مختص سیستم عامل هستند و اغلب به یک سیستم عامل محدود می‌شوند. برای مثال، بسیاری از کیف پول‌های اندرویدی بر روی سیستم عامل iOS در دسترس نمی‌باشند و باعث سردرگمی و نا امیدی کسانی می‌شود که از چندین دستگاه استفاده می‌کنند. به همین دلیل، به توسعه دهندگان هزینه اضافی تحمیل می‌کند تا چندین نسخه از برنامه خود را ایجاد و نرم افزار خود را آپدیت کنند.

بلاکچین‌های بدون نیاز به مجوز

هرکسی می‌تواند یک آدرس ایجاد کند و با شبکه تعامل داشته باشد و نمی‌توان قدرت دسترسی به زنجیره‌های بدون نیاز به مجوز را نادیده گرفت. دسترسی کاربران بر اساس منطقه جغرافیایی، درآمد، جنسیت، عقاید یا عوامل دیگر جامعه شناختی مسدود نمی‌شود. سرمایه و سایر دارایی‌های دیجیتالی را می‌توان به سرعت در هر نقطه از جهان به خارج از مرزها منتقل کرد.

سرویس‌های بدون توقف

تعلیق حساب و انکار خدمات توزیع شده به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. از آنجایی که هیچ نقطه شکست واحدی وجود ندارد، اختلال در سرویس حداقل خواهد بود. داده‌ها در گره‌های توزیع شده ذخیره می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که بک آپ‌های (backup) متعدد از مشکلات و خرابی سرورها جلوگیری می‌کند.

وب 3.0 چگونه کار خواهد کرد؟

مانند هر فناوری نوظهور دیگری که همچنان درحال اصلاح است، برای دسترسی به وب غیرمتمرکز، افراد فقط به یک seed نیاز دارند که یک دارایی واحد خواهد بود که تعامل با برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) و سایر خدمات را امکان پذیر می‌سازد. افراد همچنان از یک مرورگر وب برای دسترسی به اینترنت استفاده خواهند کرد و از نظر بصری وب 2.0 کاربر پسند خواهد بود.

منحنی یادگیری وب 2.0 به وب 3.0 کم شیب و ملایم خواهد بود. اما فراتر از آن، چارچوبی که کاربران را با خدمات دیجیتال مرتبط می‌کند، به طور قابل توجهی متفاوت است. تراکنش‌ها به صورت دستی امضا و تأیید می‌شوند تا از حذف اطلاعات شخصی توسط پلتفرم‌ها بدون دلیل مناسب جلوگیری شود.

• به جای Google Drive یا Dropbox، خدماتی مانند Storj، Siacoin، Filecoin یا فناوری IPFS برای توزیع و ذخیره فایل‌ها داریم.

• به جای Skype، پلتفرم‌هایی مانند io داریم.

• به جای WhatsApp و Wechat، Status داریم.

• به جای سیستم عامل‌هایی مانند iOS و Android، فریم‌ورک‌هایی مانند one و EOS دروازه‌ای به اینترنت جدید ارائه می‌دهند.

• Akasha یا Steemit نقش فیس بوک را بازی می‌کند، مرورگر Brave به عنوان کروم و Ethlance می‌تواند جای Upwork را خواهد گرفت.

این‌ها فقط چند مثال هستند. با شروع به کار وب 3.0، پلتفرم‌های جدید با سطح رقابت سالم ظهور خواهند کرد که توسط ارائه دهندگان خدمات انحصاری کنترل نمی‌شوند. در حال حاضر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، کیف پول‌ها، پلتفرم‌ها و سایر دارایی‌های دیجیتالی که وب 3.0 را تشکیل می‌دهند پراکنده هستند. دقیقاً مانند وب 2.0، دسترسی به این رابط‌های کاربری نیازمند seedها، لاگین‌ها و هویت‌های جداگانه است. Essentia.one تمام این پلتفرم‌های مجزا را از طریق یک seed به یکدیگر متصل خواهد کرد. از آنجایی که این seed به عنوان یک کلید رمزنگاری شده عمل خواهد کرد که با مالک آن همراه می‌باشد، Essentia گواه اثبات اعتبار (proof of identity) را ارائه میکند ولی چیز دیگری بیش از هویت افراد درخواست نخواهد کرد.

همانطور که وب 2.0 به طور خودکار وب 1.0 را از بین نبرد، انتقال به نسخه 3.0 و ادغام با سیستم‌های آنلاین موجود نیز به زمان نیاز دارد. چرخ‌های وب 3.0 به حرکت درآمده‌اند و وب 3.0 انقلابی است که از نقطه بی بازگشت عبور کرده است.

جمع‌بندی

تکامل اینترنت سفری طولانی بوده است و مطمئناً در آینده نیز به حرکت در این مسیر ادامه خواهد داد. با انتشار وسیع داده‌های موجود، وب‌سایت‌ها و برنامه‌ها توانایی انتقال به وب را دارند که تجربه بسیار بهتری را برای تعداد فزاینده‌ای از کاربران در سراسر جهان فراهم می‌کند. در حالی که هنوز هیچ تعریف مشخصی برای وب 3.0 وجود ندارد، اما در حال حاضر با نوآوری در سایر زمینه‌های تکنولوژیکی به حرکت در آمده است. 

در این مقاله سعی شد به تاریخچه به وجود آمدن اینترنت بپردازیم و نسل‌های مختلف آن را تا به امروز بررسی کنیم. در ادامه نیز تعدادی از اپلیکیشن‌ها و برنامه‌هایی که از اینترنت نسل سوم استفاده می‌کنند را معرفی کردیم.

شما از کدام کاربرد Web 3.0 استفاده می‌کنید؟