بلاکچین چیست؟ هر چیزی که درباره بلاکچین باید بدانید

بلاکچین (Blockchain)، یکی از نوظهورترین مفاهیمی است که در چند سال اخیر در دنیای تکنولوژی با آن مواجه شده‌ایم.

اطلاعات به عنوان مهمترین عامل پیشرفت و توسعه در جوامع مختلف به حساب می‌آید. اهمیت اطلاعات از دیدگاه‌های مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد. امروزه بدون تردید می‌توان گفت داشتن اطلاعات به نوعی رابطه‌ای مستقیم با میزان قدرت و توانمندی شخص و یا جوامع مختلف دارد. داشتن اطلاعات و به‌روز‌‌رسانی و پردازش و نگهداری امن آن باعث پیشرفت‌های خیره کننده‌ای در عرصه تکنولوژی در گذر زمان شده است.

یکی از موضوعات اساسی در این راستا مساله امنیت اطلاعات در گردش و ایجاد بستری امن و بدون سانسور که هیچ ارگان و قدرتی نتواند در آن دخل و تصرف نماید است. پایگاه اطلاعاتی که در آن تمامی اطلاعات با امنیت بالا ثبت شده و در عین حال در اختیار یک سرور و کامپیوتر مرکزی نبوده و همه افرادی که این اطلاعات برای آنها مهم است، تراکنش‌های آن را بتوانند بررسی کرده و تایید نمایند. تکنولوژی که به این موضوع پرداخته و آن را بصورت کاربردی پیاده سازی نموده است، تکنولوژی بلاکچین (Blockchain) یا همان زنجیره بلوک است که در این مقاله به توضیح آن خواهیم پرداخت.

دفتر کل توزیع‌شده‌ (DLT) چیست؟

در سیستم‌های متمرکز تمامی اطلاعات موجود در شبکه در سروری مرکزی پردازش و نگهداری می‌شود. ممکن است شما در نهاد و یا موسسه‌ای چندین کامپیوتر را در حال کار مشاهده نمایید ولی تمامی این کامپیوتر‌ها به یک کامپیوتر و یا سرور مرکزی که تمامی اطلاعات در آن قرار گرفته است متصل هستند. کنترل و نگهداری این سرور مرکزی به عهده مدیران آن مرکز و یا نهاد متمرکز است. تمامی آنچه که امروزه شما در بانک‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی مختلف مشاهده می‌کنید نمونه‌هایی از این سیستم‌های متمرکز هستند.

حال تصور کنید سرور و یا کامپیوتر مرکزی وجود نداشته باشد و کامپیوتر‌هایی که در شبکه به هم متصل هستند توسط سازوکاری بتوانند به پردازش و تایید اطلاعات و ذخیره سازی آن بپردازند. به چنین شبکه‌ای که بصورت غیر متمرکز است و اطلاعات در آن بین افراد و شرکت کنندگانی که در شبکه فعالیت دارند پخش شده است دفتر کل توزیع شده (ِDLT) گفته می‌شود. تصویر زیر به صورت شماتیک رابطه میان دفاتر کل توزیع شده و بلاکچین را نشان می‌دهد که بلاکچین، نوعی از دفاتر کل می‌باشد و شبکه‌هایی مانند بیتکوین و اتریوم، نوعی از سیستم‌های بلاکچینی هستند.

بلاکچین (Blockchain) چیست؟

بلاکچین نوعی از دفتر کل توزیع شده است. بنابراین بلاکچین را می‌توان شبکه‌ای توزیع شده برای ذخیره کردن اطلاعات و پردازش  این اطلاعات ذخیره شده در نظر گرفت. اطلاعات در بلاکچین داخل بلوک‌هایی قرار داده می‌شوند و این کار از قوانین خاصی پیروی می‌کند. بلوک‌ها به ترتیب ورود اطلاعات به شبکه در کنار هم ساخته شده و چون هر بلوک جدید در ادامه بلوک قبلی تشکیل می‌شود و هر بلوک جدید مقداری از اطلاعات بلوک قبلی را در خود دارد به آن زنجیره بلوک یا همان بلاکچین گفته می‌شود.

به اولین بلوک تشکیل شده در شبکه بلاکچین Genesis Block یا بلوک پیدایش می‌گویند. برای اولین بار بلاکچین در سال 1991 توسط گروهی از برنامه نویسان برای جلوگیری از تغییر تاریخ و دست کاری برخی از اسناد دیجیتال معرفی شد و کاری مشابه دفتر ثبت اسناد را انجام می‌داد. تا قبل از سال 2009 که ساتوشی ناکاموتو، بیت کوین را معرفی کرد تکنولوژی بلاکچین بسیار ناشناس مانده بود و در واقع با معرفی بیت کوین، تکنولوژی بلاکچین بصورت گسترده شناخته شد.

نود (Node) یا گره در بلاکچین چیست؟

با توجه به اینکه خصوصیت اصلی بلاکچین داشتن ذاتی غیرمتمرکز  است، بنابراین سروری مرکزی همانند شبکه‌های متمرکزی که امروزه متداول است ندارد. حال ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که با نبود سروری مرکزی برای ذخیره و بازیابی تراکنش‌ها، این فعالیت را چه بخشی از شبکه بلاکچین بر عهده می‌گیرد؟ در جواب باید به نود (گره)‌های شبکه اشاره نمود.

همانطور که در تعریف بلاکچین به عنوان نوعی از دفتر کل توزیع شده ذکر شد اطلاعات شبکه به صورت توزیع شده در اختیار کامپیوتر‌هایی که می‌خواهند در شبکه فعالیت داشته باشند قرار می‌گیرد. به این کامپیوتر‌ها نود یا گره می‌گوییم. وظیفه این نود‌ها ذخیره و پردازش اطلاعات شبکه و اعمال قوانین شبکه است. در شبکه بلاکچین تمامی نود‌ها نسخه‌ای از آخرین وضعیت بلاکچین را در اختیار داشته و همواره خود را بروز یا آپدیت می‌کنند. به عنوان مثال اگر شخصی بخواهد مقداری بیت کوین را به یک آدرس ارسال نماید یکی از وظایف نود‌ها بررسی وضعیت آدرس فرستنده برای ارسال بیت کوین است. در ادامه اگر شخص فرستنده همان مقدار بیت کوین که می‌خواهد ارسال کند را داشته باشد و آن را ارسال کند، نود های شبکه تغییرات حاصل را در کیف پول‌های فرستنده و گیرنده بیت کوین اعمال می‌کنند.

مکانیزم اجماع چیست؟

شبکه‌های غیر متمرکز بلاکچینی با توجه به اینکه فاقد سرور مرکزی هستند و تمامی اطلاعات توسط نود‌های شبکه ذخیره و پردازش می‌شود؛ بنابراین باید سیستمی وجود داشته باشد که به وسیله آن این نود‌ها بتوانند برای تایید تراکنش‌ها به توافق برسند. به این ساز و کار، مکانیزم اجماع می‌گویند. انواع مختلفی مکانیزم اجماع وجود دارد که از این میان می‌توان به مکانیزم اجماع اثبات کار (PoW)  و مکانیزم اجماع اثبات سهام (PoS) اشاره نمود.

کاربرد‌های بلاکچین

بلاکچین در واقع یک نوع دفتر کل توزیع شده است، بنابراین در حوزه‌های مختلفی که نیاز به ذخیره اطلاعات گوناگون است کاربردهای فراوان دارد. شما تمامی کارهایی که با نرم‌افزارهای مختلف انجام می‌دهید را در بستر بلاکچین می‌توانید انجام دهید، با این تفاوت که با قرار گرفتن اطلاعات شما در زنجیره بلوک و تغییر ناپذیر بودن آن دیگر نگران از بین رفتن اطلاعات خود نیستید.

در ابتدا بیت‌کوین برای اینکه بتوان به کمک آن پرداخت‌های مختلفی را انجام داد معرفی شد و باعث جلب نظر بسیاری از افراد و علاقه مندان به حوزه بلاکچین شد. با نوآوری‌های بعدی و معرفی قراردادهای هوشمند که در بستر اتریوم برای اولین بار راه اندازی شد، امکان راه اندازی اپلیکیشن‌های مختلفی در حوزه غیر متمرکز و توزیع شده بلاکچین فراهم شد و تحولی بزرگ در کاربری بلاکچین بوجود آمد. با راه اندازی اپلیکیشن‌های مختلف کاربرد‌های مختلفی در زمینه‌های گوناگون فراهم شد. یکی از این موارد که از استقبال بی‌نظیری هم برخوردار شده است مربوط به انجام امور مالی در بستر بلاکچین و به شکل غیر متمرکز است.

برای آشنایی بیشتر با کاربردهای بلاکچین، می‌توانید این مقاله را مطالعه نمایید.

امنیت بلاکچین

اگر بخواهیم تنها به یک مورد از مزیت‌های تکنولوژی بلاکچین اشاره کنیم باید از امنیت بالای بلاکچین نسبت به شبکه‌های سنتی دیگر نام ببریم. امنیت شبکه بلاکچین از منظر‌های گوناگونی قابل بررسی است. از لحاظ ساختاری باید توجه داشت که تمامی اطلاعات درون بلاکچین رمزنگاری شده‌اند و اطلاعات درون هر بلاک توسط بلاک بعد از خود تایید می‌شود و این زنجیره بلاک‌ها امنیت را به بالاترین سطح ممکن می‌رسانند.

در بستر‌های بلاکچینی نود‌ها (گره)‌ هایی وجود دارند که صحت تراکنش‌ها را تایید کرده و همگی به اجماع واحدی برای تایید تراکنش‌ها می‌رسند. از نگاهی دیگر می‌توان به حفظ شدن حریم خصوصی افراد در استفاده از بلاکچین اشاره نمود. این درحالی است که تمامی تراکنش‌ها و نقل و انتقالات برای همه قابل رویت است ولی نکته مهم این است که شما نمی‌توانید متوجه شوید که چه کسی این تراکنش‌ها را انجام می‌دهد و این بسیار قابل توجه است.

مزایای استفاده از بلاکچین در امور مالی نسبت به بانک‌ها

اولین مزیتی که استفاده از بلاکچین در انجام امور مالی نسبت به بانک‌ها دارند مربوط به عدم نظارت ارگان و یا موسسه‌ای خاص بر روی دارایی‌های شما است. شما در انجام امور مالی سنتی مجبور به دادن اطلاعات شخصی خود و اطلاعات کامل حساب بانکی خود به موسسه و یا بانک مورد نظر برای گرفتن تسهیلات ارائه شده توسط آن نهاد متمرکز هستید. در بانکداری سنتی شما به بانک مورد نظر اعتماد کرده و دارایی خود را در اختیار آن قرار می‌دهید. اما در امور مالی غیر متمرکز دارایی‌های شما در بستر بلاکچین رمزنگاری شده و شما توسط کیف‌پول خود قادر به دیدن دارایی‌های خود و انتقال آنها خواهید بود و در واقع شما همواره و بدون واسطه به دارایی‌های خود دسترسی کامل خواهید داشت.

دیگر مزیت استفاده از امورمالی در بستر بلاکچین امنیت بالای انجام امور مالی در بستر بلاکچین است.در بانک داری سنتی همواره احتمال بلوکه شدن و یا به سرقت رفتن دارایی‌ها وجود دارد در صورتی که در بلاکچین امنیت شبکه توسط تایید کنندگان زیادی که در شبکه توزیع شده‌اند تامین می‌گردد. مزیت بعدی مربوط به انتقال دارایی بدون محدودیت‌های جغرافیایی و محدودیت‌های بوجود آمده از تحریم است. کم بودن کارمزد‌های تراکنش‌های مالی در بستر بلاکچین نیز از مزایای دیگر قابل ذکر نسبت به بانکداری سنتی است.

جمع‌بندی

تکنولوژی‌های مختلفی که امروزه با آنها روبرو هستیم همگی در ابتدا برای حل مشکلی و یا راحت تر کردن فرآیندی و یا افزایش امنیت و مدیریت اطلاعات بوجود آمده‌اند. یکی از این تکنولوژی‌هایی که بعد از اینترنت میتوان به عنوان دومین تکنولوژی تاریخ ساز از آن نام برد، تکنولوژی بلاکچین است. بلاکچین که در ابتدا برای برطرف کردن نیازی ساده بوجود آمد، بعد از ورود بیت‌کوین و یا بهتر است بگوییم بعد از استفاده بیت‌کوین از بستر بلاکچین مورد توجه بسیاری در سراسر دنیا قرار گرفت و روز به روز به طرفداران آن اضافه شد. بستر بلاکچین با فراهم آوردن امکاناتی منحصر به فرد توانسته به گسترش مقبولیت خود در میان افراد مختلف ادامه داده و کاربرد‌های مختلفی را در زندگی روزمره انسان به خود اختصاص دهد.