طرح پانزی چیست؟

از گذشته دور تاکنون همواره کلاهبرداری در بازارهای مالی وجود داشته است. امروزه نیز با پیشرفت تکنولوژی و فراگیری آن در جامعه، کلاهبرداران دست به کار شده‌اند تا با استفاده از این تکنولوژی در بخش بزرگتری از جامعه نفوذ کنند و به سو استفاده از افراد ناآگاه ادامه دهند. یکی از طرح‌های کلاهبرداری که امروزه به حوزه رمز ارزها نیز راه یافته است، طرح پانزی است. در ادامه مقاله با پاسخ به سوال طرح پانزی چیست بیشتر آشنا خواهیم شد پس تا پایان این مقاله با بیتفا همراه باشید.

طرح پانزی چیست ؟

طرح پانزی یکی از سیستم‌های کلاهبرداری است که معمولاً به صورت خدمات مدیریت سرمایه گذاری به افراد ارائه می‌شود و روش کار به گونه‌ای است که بنیان گذار این طرح پس از مدتی بدون اینکه از دارایی خود استفاده کند یا سرمایه گذاری انجام دهد، با استفاده از سرمایه اشخاصی که به تازگی در مجموعه عضو شده‌اند به اعضای قدیمی‌تر سود می‌دهد. برای مثال شما مبلغی سرمایه دارید و به دنبال راهی برای افزایش سرمایه خود هستید، از طرف دیگر بانک‌ها و دیگر نهاد‌های معتبرِ سرمایه گذاری به دلیل سود کمی که به شما می‌دهند شما را به اندازه کافی جذب نمی‌کنند.

در این حین شما با شرکتی مواجه می‌شوید که خدمات مدیریت سرمایه گذاری قابل توجهی را ارائه می‌دهد و وعده سود‌های هنگفتی در مقایسه با بانک‌ها و نهاد‌های معمولی می‌دهد. در ابتدا ممکن است شما مشکوک شوید و مبلغ کمی را سپرده گذاری کنید ولی هر ماه می‌بینید که این شرکت به وعده خود عمل می‌کند و سود مورد نظر را به شما می‌دهد. بنابراین شما جذب می‌شوید تا مبالغ بیشتری را در اختیار این شرکت قرار دهید و حتی ممکن است سود مورد نظر را دوباره برای سرمایه گذاری به شرکت واگذار کنید. اما زمانی که حجم سرمایه این شرکت افزایش پیدا می‌کند به صورت یک شبه کل سرمایه را برداشته و ناپدید می‌شود. (پروژه تیمون یکی از مواردی است که به صورت پانزی از کاربران خود کلاهبرداری کرده است؛ برای اطلاعات بیشتر در رابطه با این کلاهبرداری پیشنهاد می‌کنم مقاله "تیمون (TMON)؛ کلاهبرداری با نام فروشگاه‌های اینترنتی" را از سایت بیتفا مطالعه کنید)

کارکرد طرح پانزی به چه صورت است؟

ممکن است با خود بگویید پس مشکل کار کجاست؟ سناریوی تعریف شده در واقع ظاهر کار است و برای اینکه متوجه کلاهبرداری اصلی شرکت شوید لازم است تا نگاهی به ساز و کار داخلی شرکت بیاندازید. در ابتدا طراح اولیه پانزی برای جذب افراد مختلف سعی بر ایجاد تبلیغات فریبنده می‌کند که این کار را از طرق مختلفی انجام داده و با دادن پیشنهاد سود‌های بالا و تضمینی زمینه را برای جذب افراد بیشتر آماده می‌کند، تا اینکه اولین افراد برای سرمایه گذاری وارد سیستم شوند. در این مرحله طراح پانزی نهایت سعی خود را برای راضی نگه داشتن این افراد انجام می‌دهد و از سرمایه خود سود این افراد تازه وارد را می‌دهد تا اطمینان کافی به سیستم جذب شود اما پس از آن کلاهبرداری آغاز می‌شود!

فرض کنید شما اولین فرد مراجعه کننده به شرکت هستید، در این حالت شرکت پانزی برای جلب اعتماد شما سود، موارد توافق را به شما می‌دهد و شما از اینکه شرکت خوبی برای سرمایه گذاری پیدا کرده‌اید خوشحال می‌شوید، سرمایه سرمایه گذاری خود را در این شرکت افزایش داده و دوستان خود را نیز به سرمایه گذاری در این شرکت تشویق می‌کنید. اما پس از مدتی و پس از جلب اعتماد اولیه، شرکت پانزی سود افراد قدیمی‌تر را از پول سرمایه گذاران جدیدی که جذب شده‌اند پرداخت می‌کند و این توالی به همین شکل ادامه پیدا می‌کند. در واقع بر خلاف تصور سرمایه گذاران، شرکت سرمایه جذب شده را در فعالیت و یا تجارتی سرمایه گذاری نکرده است و این توالی تا جایی ادامه می‌یابد تا سرمایه زیادی جذب شده و طراح این کلاهبرداری پانزی با سرمایه مردم فرار می‌کند.

تاریخچه طرح پانزی

طرح پانزی از نام فردی به نام چارلز پانزی گرفته شده است. این فرد در سال 1903 از ایتالیا به آمریکا مهاجرت کرد و در سال 1920 توانست توسط سیستم کلاهبرداری که پیشتر توضیح دادیم بخش هنگفتی از سرمایه‌های مردم را کلاهبرداری کند. به همین دلیل این طرح به نام او شهرت یافت. اما با نگاهی دقیق‌تر به سیر تاریخی این نوع کلاهبرداری‌ها، متوجه می‌شویم که چارلز پانزی اولین فردی نیست که از این سیستم استفاده کرده است و تنها به دلیل رقم بالای کلاهبرداری وی، این سیستم کلاهبرداری به نام او ثبت شده است. جالب است بدانید در یکی از رمان‌های چارلز دیکنز که در سال 1857 نوشته شده است نیز این نوع کلاهبرداری توضیح داده شده است و همچنین شخصی به نام ویلیام میلر نیز در سال 1899 این سیستم کلاهبرداری را انجام داده است. اما به دلیل مبالغ کم این کلاهبرداری‌ها در آن زمان، نامی از میلر و دیگران روی این طرح باقی نمانده است.

نشانه‌های یک طرح پانزی

اما از کجا تشخیص دهیم که پروژه‌ای که قصد سرمایه گذاری در آن را داریم یک طرح پانزی است؟ روزانه پروژه‌های جدید بسیاری در حوزه رمز ارزها راه اندازی می‌شوند که هر کدام به نوبه خود جذابیت دارند. اما با تحقیقات انجام شده مشخص شده است که اکثر این پروژه‌های کلاهبرداری به یک شکل عمل می‌کنند و در ادامه به مواردی اشاره می‌کنیم که با دیدن آن‌ها بهتر است درمورد پروژه‌ای که به آن وارد شده‌اید دوباره فکر کنید:

• بازدهی بالا با ریسک کم یا بدون ریسک: طبیعی است که هر سرمایه گذاری مقداری ریسک به همراه دارد و هرچه سود بالاتر باشد طبیعتاً ریسک لازم برای بدست آوردن آن نیز بیشتر خواهد بود. پس در صورت مشاهده وعده هرگونه «سود تضمینی» در یک پروژه، از آن پروژه دوری کنید.
• سود ثابت بدون توجه به شرایط بازار: در یک پروژه واقعی سودی که قرار است به شما تعلق بگیرد وابسته به هرگونه ریزش یا صعود در بازار است. پس اگر پروژه‌ای را دیدید که بدون توجه به شرایط بازار سود ثابتی به شما می‌دهد، بهتر است از آن دوری کنید.
• سازمان‌های ثبت نشده: طرح‌های پانزی معمولاً شامل سرویس‌هایی هستند که در قانون گذاری‌های ایالتی ثبت نشده‌اند. این ثبت شدن از آنجا اهمیت دارد که ثبت شدن این شرکت‌ها امکان دسترسی سرمایه گذاران به اطلاعات مربوط به مدیریت، خدمات و امور مالی آن‌ها را فراهم می‌کند.

• فروشندگان بدون مجوز: بر اساس قوانین فدرال و ایالتی اوراق بهادار، تمامی متخصصان و فروشندگان شرکت‌های سرمایه گذاری ملزم به داشتن مجوز هستند. پس اگر در این شرکت‌ها متخصص یا فروشنده‌ای را مشاهده کردید که مجوز ندارد این احتمال وجود دارد که شما شاهد یک طرح پانزی باشید.

• استراتژی‌های پیچیده یا مخفیانه: اگر زمانی که روش محاسبه سود خود در یک سرمایه گذاری را مطالعه می‌کنید آن را متوجه نشدید یا به نظر شما پیچیده آمد، بهتر است از این پروژه دوری کنید.
• وجود اشکال در مدارک: اگر به گونه‌ای به مدارک شرکت دسترسی داشتید و مشکلی در این مدارک یا صورتحساب‌های شرکت مشاهده کردید این اشکالات می‌توانند نشانه‌ای از پرداخت نکردن سودهای سرمایه گذاران باشد.
• تاخیر در زمان پرداخت سود‌ها: در یک پروژه واقعی معمولاً در هر زمانی امکان برداشت وجه وجود دارد پس اگر در زمان برداشت با مشکلی مواجه شدید یا بنیان گذار پروژه وعده داد اگر سرمایه خود را خارج نکنید سود بیشتری کسب خواهید کرد به هر نحوی از این پروژه خارج شوید.

 تفاوت طرح پانزی و هرمی

طرح هرمی همانطور که از اسم آن پیداست از قالب یک هرم پیروی می‌کند و طرز کار آن به این صورت است که هر فرد برای خود زیرمجموعه گیری کرده و همین افراد نیز زیرمجموعه‌هایی برای خود پیدا می‌کنند و زنجیره به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند. معمولاً کالا و یا خدماتی در این طرح‌های هرمی فروخته می‌شوند و افراد سرگروه از افراد زیر مجموعه خود بابت معرفی افراد جدید که جنس را از آن‌ها خریداری می‌کنند سود دریافت می‌کنند. ولی در طرح پانزی الزامی به هرمی بودن نیست و نکته‌ای که در طرح پانزی وجود دارد این است که عملاً سرمایه گذاری برای افزایش سود صورت نمی‌گیرد و اساس کار به این شکل است که سود افراد قدیمی‌تر با استفاده از سرمایه افراد جدید داده می‌شود.

 آیا رمز ارز‌ها یک طرح پانزی هستند؟

طرح پانزی ارز دیجیتال مدتی است که بر سر زبان‌ها افتاده است و بسیاری از این طرح‌ها نیز بر بستر شبکه ترون بوده‌اند که حتی باعث شده است طرح پانزی ترون تبدیل به یکی از کلمات کلیدی در حیطه طرح پانزی شود. اما فناوری بلاکچین مانند دیگر تکنولوژی‌ها امکانات و قابلیت‌های جدیدی را برای کاربران خود به ارمغان آورده است که هدف از این قابلیت‌ها کلاهبرداری نبوده است و با وجود اینکه این فناوری اکنون مورد توجه کلاهبرداران فرصت طلب قرار گرفته است اما نمی‌توان گفت که هدف کل سیستم بلاکچین کلاهبرداری پانزی است؛ اما پروژه‌ها و قراردادهای هوشمندی وجود دارند (اکثراً نیز بر بستر ترون هستند) که با این هدف طرتحی شده‌اند و باید ار آن‌ها دور ماند!

جمع بندی

حوزه رمز ارزها به دلیل غیر متمرکز بودن و حفظ حریم خصوصی تبدیل به بستری مناسب برای کلاهبرداران شده است و روزانه شاهد کلاهبرداری‌های بیشتری در این حوزه هستیم. طرح پانزی نیز یکی از هزاران روش کلاهبرداری دیگری است که به این حوزه راه یافته است و لازم است تا در صورت دیدن نشانه‌هایی مانند سودهای هنگفت و تضمین سود طولانی در یک پروژه از آن دوری کنیم. همواره در تمام حوزه‌ها افراد سودجویی وجود دارند که سعی دارند از ناآگاهی دیگران سو استفاده کنند پس لازم است تا بدون اطلاعات وارد هیچ حوزه‌ای نشوید. همچنین اگر به افزایش علم خود درمورد روش‌های کلاهبرداری علاقه دارید پیشنهاد می‌کنیم مقاله 10 روش کلاهبرداری در حوزه رمز ارزها را مطالعه کنید تا متحمل ضرر نشوید.

امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید، نظرات خود را در رابطه با طرح‌ پانزی در بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.